♥امیری حسین و نعم الامیر♥

کودکستان و مدرسه کر لال ها

نخستین کودکستان و نخستین مدرسه کر و لال‌های ایران نیز در تبریز بنیاد گذاشته شد. جبار باغچه‌بان ابتدا در تبریز کودکستانی را تحت عنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به این دلیل خود را باغچه‌بان نامید. صمد سرداری‌نیا در کتاب «مشاهیر آذربایجان» در شرح زندگانی جبار باغچه‌بان می‌نویسد:
مدرسه کر و لال‌ها را جبار باغچه‌بان در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت‌های زیاد از جمله رییس فرهنگ وقت دکتر محسنی در تبریز دایر کرد. این کلاس جنب باغچه اطفال باغچه‌بان در کوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
جبار باغچه‌بان اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران است. او از سال ۱۳۰۷ خورشیدی علیرغم دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابا برفی» توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.

ادبیات نوین

میرزا عبدالرحیم نجارزاده تبریزی معروف به «طالبوف» بنیانگذار انشای جدید نامیده شده‌است. وی با کنار گذاشتن نوشتار ثقیل آن زمان، مطالب خود را با زبانی ساده و بی تکلف نشر داد و بدین ترتیب تأثیر زیادی بر متون فارسی گذاشت. وی به همراه میرزا زین‌العابدین مراغه‌ای در نثر و داستان نویسی و میرزا جعفر خامنه‌ای در شعر نخستین کسان بودند که تحول شگرفی را موجب شدند.

میرزا فتحعلی آخوندزاده بنیانگذار نمایشنامه‌نویسی ایران محسوب می‌شود. آخوندزاده نخستین ایرانی‌الاصلی بود که نمایشنامه‌نویسی را آغاز کرد. وی به دلیل اقامت در تفلیس از طریق سنت تئاتری آنجا با جهان تئاتر آشنا شده و آن را بهترین وسیله برای ترویج افکار نو یافته بود. آخوندزاده با شیوه‌ای متاثر از مولیر، پنج نمایشنامه به زبان ترکی نوشت. همچنین وی با نوشتن نخستین رمان ایرانی با عنوان ستارگان فریب خورده - حکایت یوسف شاه سراج در سال ۱۸۵۷ میلادی پیشکسوت نویسندگان این رشته ادبی نیز به شمار می‌آید.

پول کاغذی

در سال ۶۹۳ هجری قمری در دوره گیخاتوخان مغول اولین پول کاغذی به نام چاو در تبریز چاپ شد. اما مردم آن را نپذیرفتند و پس از مدتی چاپ آن متوقف شد.

سکه ماشینی

از سال ۱۲۹۸ هجری قمری ضرابخانه ماشینی به طور رسمی در ایران برقرار و تمام ضرابخانه‌های شهرهای معتبر برچیده شد. فکر ایجاد چنین ضرابخانه، سال‌ها قبل از این تاریخ، یعنی به سال ۱۲۲۲ هجری قمری در زمان ولیعهدی عباس‌میرزا نایب‌السلطنه در تبریز مورد توجه بوده و اقدام به تهیه مسکوک رسمی یا چرخی گردیده ولی به علت گرانی هزینه در حدود ۲۰۰ قطعه سکه سیمین تهیه و ضرابخانه تعطیل شد.

اتاق تجارت
نخستین اتاق بازرگانی ایران نیز در تبریز بنیاد نهاده شده‌است. تاریخ تأسیس اتاق تجارت در تبریز به سال ۱۲۸۵ هجری خورشیدی بر می‌گردد و اولین اتاق تجارت در سطح کشور بوده‌است. اتاق تجارت تهران بعد از اتاق تجارت تبریز بنیاد یافته‌است.

شهربانی
اولین نظمیه یا شهربانی به مفهوم امروزی توسط انجمن ایالتی آذربایجان در سال ۱۳۲۵ هجری قمری در تبریز به وجود آمد. اجلال‌الملک که نماینده انجمن ایالتی آذربایجان بود به سمت نخستین رییس شهربانی انتخاب شد. از جمله کارهای این سازمان انتشار نشریه‌ای بود که به نام «نظمیه تبریز» منتشر شد.

شهرداری
شهرداری تبریز نخستین شهرداری - یا به اصطلاح آن روز، بلدیه - ایران بود که در سال ۱۲۸۷ بنیاد یافت و قاسم خان والی تحصیل کرده دانشگاه سن سیر (saint cyr) فرانسه به عنوان اولین شهردار تبریز انتخاب شد.

تلفن
اولین مرکز تلفن ایران در سال ۱۲۸۰ به همت قاسم خان والی در تبریز ساخته شد که وی چند سال بعد به عنوان اولین شهردار تبریز انتخاب شد.

برق
قاسم خان والی در سال ۱۲۸۱، امتیاز اولین کارخانه برق ایران را برای احداث در تبریز به‌دست آورد. وی در ابتدا توانست اطراف خیابان مجیدی (مجدالملک) را روشن نماید.

کارت اعتباری اتوبوس شهری
اولین شهری در ایران است که اتوبوس‌های شهری آن از کارت‌های هوشمند بدون تماس به جای بلیت‌های کاغذی استفاده می‌کنند.

آتش‌نشانی
تبریز نخستین شهر ایران است که دارای آتش‌نشانی است. اولین آتش‌نشانی در تبریز در سال ۱۲۲۱ هجری شمسی هنگامی که نیروهای روسی در تبریز مستقر بودند، ساخته شد. این شهر در حال حاضر دارای ۱۵ ایستگاه آتش‌نشانی است که بر اساس استاندارد جهانی (یک ایستگاه برای هر ۵۰٬۰۰۰ نفر)، شهر تبریز باید ۳۰ ایستگاه داشته باشد.

مؤسسه خیریه غیردولتی
اولین و قدیمی‌ترین مؤسسه خیریه غیردولتی در ایران، جمعیت خیریه نوبر تبریز است. این تشکل در سال ۱۳۲۶ توسط عده‌ای از خیرین محله نوبر تبریز با هدف مبارزه با فقر و کمک به مستمندان تأسیس شد و در سال ۱۳۳۱ رسماً به ثبت رسید.

بخش های شهر تبریز

کلان‌شهر تبریز در گذشته دارای تعداد معدودی محله بوده‌است که شمار آن‌ها به ۲۴ محله می‌رسید. از میان این محله‌ها می‌توان به‌محله‌های «نوبر»، «مقصودیه»، «چرنداب»، «لیل‌آباد»، «اهراب»، «سرخاب»، «سیلاب»، «ششگلان»، «مارالان»، «باغمیشه»، «امیرخیز» و ... اشاره کرد. رفته‌رفته با مهاجرت مردم شهرها و روستاهای اطراف به ‌تبریز، وسعت این شهر گسترده‌تر شد و فاصلهٔ روستاهای بزرگی که در اطراف آن وجود داشتند تا این شهر، بسیار کاهش پیدا کرد و کم‌کم این روستاها نیز به‌عنوان محله‌های بزرگی در اطراف هستهٔ مرکزی شهر تبریز شناخته شدند. ازجملهٔ این روستاها می‌توان به ‌روستاهای  «بارنج»، «رواسان» و «لاله» اشاره کرد.

در سال‌های اخیر، با توجه به ‌گسترش بی‌حد و حصر شهر تبریز، شهرداری تبریز برای ارائهٔ خدمات شهری مناسب به ‌شهروندان این شهر، طرح جامع کلان‌شهر تبریز را تصویب نمود و برطبق این قانون، شهر تبریز به‌هشت منطقهٔ مستقل تقسیم گردید. درمیان مناطق هشت‌گانهٔ شهرداری تبریز، منطقهٔ هشت با قدمت تاریخی و آثار باستانی فراوان، به‌عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین منطقهٔ این شهر محسوب می‌گردد. برطبق سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، منطقهٔ سه تبریز با ۳۳۳٬۴۲۱ نفر پرجمعیت‌ترین و منطقهٔ ۸ تبریز با ۱۷٬۶۳۲ نفر، کم‌جمعیت ترین منطقهٔ این شهر می‌باشد.

  اطلاعاتی کوچک در مورد موزه های تبریز

شهر تبریز امروزه ۱۷ موزه را در خود جای داده‌است که مهم‌ترین آن‌ها موزهٔ آذربایجان است.و بسیاری از این موزه ها از قدیم الایام در این شعر کهن فعال هستند .

تمام موزه های شهر تبریز :

آذربایجان ، استاد بهتونی ، استاد شهریار ، پست ،  تاریخ طبیعی ، دفاع مقدس ، سرداران مشروطیت ، شهدای روحانی ، قرآن و کتابت ، مشروطیت ، عصر آهن ، شهرداری ، فرش ، سنجش ، سفال ، قاجار  ، ارامنه ، موزه تاريخ طبيعي (حيات وحش) 

نمایشگاه بین‌المللی تبریز

نمایشگاه بین‌المللی تبریز بزرگ‌ترین مرکز نمایشگاهی در سطح جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. این نمایشگاه با ۴ کیلومتر مربع وسعت، در ورودی شرقی کلان‌شهر تبریز (دروازه تهران) واقع شده و هم‌اکنون با فضای مفید به میزان ۱ کیلومتر مربع، به صورت ۹ سالن نمایش مسقف، جمعاً به متراژ ۵۰٬۰۰۰ متر مربع و فضای باز نمایشی به میزان ۲۰٬۰۰۰ متر مربع جایگاه بسیار مهمی در سطح منطقهٔ خاورمیانه  پیدا کرده ‌است.

شعار نمایشگاه بین‌المللی تبریز: «تبریز را شهر نمایشگاهی خاورمیانه خواهیم کرد».

آب‌ و هوا در تبریز

تبریز دارای هوایی اقلیمی و کم ‌رطوبت است و حد متوسط بارندگی آن در سال، ۲۸۵ میلی‌متر است. این شهر در اثر ارتفاعی که از سطح دریا دارد، دارای زمستان‌های طولانی و سرد و تابستان‌های معتدل است. هوای این شهر، سرد و خشک است. باد و سوز دائمی دارد که مربوط به بادهای محلی است، نه جریان‌های قاره‌ای، اما گاهی جریان‌های سیبری، پس از عبور از کرانه‌های دریای خزر، به حوزهٔ شهر تبریز رسیده و سبب بروز شدت سرما در زمستان و کولاک و راه‌بندان عمومی می‌شود. زمستان در تبریز، زود آغاز گشته و دیر خاتمه می‌یابد. 

تبریز در حال حاضر در ردیف کلیمای GSB در رده‌بندی کوین، یعنی نوعی آب‌ و هوای مدیترانه‌ای و تابستانی خنک، منظور شده ‌است. وضع بارندگی تبریز، همگام با سایر نقاط آذربایجان، تابع جریان‌های هوایی، به ‌ویژه تود‌ه‌هوای مرطوب مدیترانه و بخارهای ناشی از آن، هوای سرد سیبری و شمالی و اختلاف درجهٔ حرارت در محدودهٔ دریاچه ارومیه و استقرار کوه‌های سهند می‌باشد.

میانگین بارندگی سالیانهٔ شهر تبریز، ۳۰۵ میلی‌متر بوده و معمولاً در طول فصل تابستان، بارندگی کم‌تر می‌باشد. حداکثر متوسط دما در تیرماه، ۳۲ درجهٔ سانتی‌گراد و حداقل متوسط آن در دی‌ماه، ۷٫۲ درجهٔ سانتی‌گراد و حداکثر مطلق ثبت‌شده، ۴۲ درجه و حداقل مطلق، ۲۵ درجهٔ سانتی‌گراد بوده ‌است. تعداد روزهای یخ‌بندان، حداکثر ۱۵۵ روز و حداقل ۵۲ روز، به‌طور متوسط ۱۰۷ روز است. میزان تبخیر تعرق شهر، ۱۷۳۳ میلی‌متر محاسبه گردیده ‌است.

دانشگاه های تبریز

دانشگاه تبریز در خرداد ماه ۱۳۲۵ در زمان حکومت دموکراتیک آذربایجان بنام «آذربایجان اونیورسیته‌سی» تأسیس شد اما پس از سقوط آن حکومت و تحولات بعدی فعالیت آن عملاً متوقف شد و مدتی بعد با نام دانشگاه تبریز فعالیت را از سر گرفت. این دانشگاه در آغاز با دو دانشکده ادبیات و پزشکی شروع به کار نمود و با گذشت زمان دانشکده‌ها، آزمایشگاه‌ها، کارگاهها، آموزشکده‌های آن یکی پس از دیگری تأسیس شدند.

دانشگاه تبریز بعدها به دو دانشگاه یعنی تبریز و علوم پزشکی تبریز تقسیم شد. این دانشگاه در حال حاضر با بیش از ۱۱ هزار نفر دانشجو و حدود ۵۰۰ نفر هیأت علمی، ۲۰۰ آزمایشگاه تخصصی و عمومی که برخی در دنیا و برخی خاورمیانه منحصر به فرد هستند، موزه تاریخ و فرهنگ، حوزه جانورشناسی، حوزه زمین‌شناسی، مرکز پردازش تصاویر ماهواره‌ای و مراکز و موسسات تحقیقاتی و پژوهشی، محیط آموزشی و دانشگاهی بزرگی را در کشور فراهم نموده ‌است.

دانشگاه‌های مختلفی که در سطح کلان‌شهر تبریز فعالیت می‌کنند، عبارتند از:

 دانشگاه تبریز
 دانشگاه علوم پزشکی تبریز
 دانشگاه هنر اسلامی تبریز
 دانشگاه تربیت معلم آذربایجان
 دانشگاه صنعتی سهند
 دانشگاه آزاد اسلامی تبریز
 دانشگاه پیام نور تبریز
 دانشگاه دانشوران آریای تبریز
 دانشگاه رشدیه تبریز
 دانشگاه سراج تبریز
 دانشگاه نبی اکرم (ص) تبریز
 دانشگاه خواجه رشید تبریز
 دانشگاه جامع علمی و کاربردی تبریز
 دانشگاه امام حسین(ع) تبریز

اولین سالن تئاتر ایران در تبریز

اولین سالن تئاتر ایران در تبریز ساخته شده ‌است. در حال حاضر تبریز دارای ۳ سالن تئاتر و ۷ سالن سینما و سالن‌های سخنرانی متعدد است که مربوط به تشکلات مختلف از قبیل دانشگاه‌ها ،برق منطقه‌ای، آموزش و پرورش، پتروشیمی و ... می‌باشد.

بهترین و بزرگ‌ترین سالن تئاتر ایران مربوط به تبریز و تالار شیر خورشید می‌شود. این تالار بزرگ و پرافتخار این سرزمین در سال‌های پس از انقلاب، جهت ساخت مصلای بزرگ تبریز، تخریب و آثاری از آن برجای نمانده ‌است و پس از آن تئاتر در تبریز رکود چشم‌گیری داشته ‌است به‌طوری ‌که هم‌اکنون، تنها سه سالن تئاتر در این شهر وجود دارد.

خانه‌های تاریخی در تبریز

شهر تبریز با جای دادن بیش از ۵۰۰ باب خانه تاریخی که از معماری کم نظیری بهره مندند، بیش‌ترین تعداد خانه‌های قدیمی و تاریخی را در کل کشور در خود جای داده ‌است و همچنین از این لحاظ هم در ایران در رتبه اول است . در حال حاضر تنها تعداد کمی از این خانه ‌ها تملک شده و به موزه یا دانشکده مبدل گشته ‌است. به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز از نظر خانه‌های اصیل و قدیمی با هیچ یک از شهرهای کشور قابل مقایسه نیست. بعضی از این خانه‌ها، هم چون خانه سلماسی از زیبایی بی نظیری بهره‌مند اند. بیشتر خانه‌های اصیل و قدیمی موجود در شهر تبریز مربوط به دوره قاجار است.

برخی از مشهورترین خانه‌های تاریخی تبریز عبارتند از:

فرودگاه بین‌المللی تبریز

فرودگاه بین‌المللی تبریز به عنوان یکی از چهار فرودگاه آسمان باز ایران، در حال ارائه خدمات به پروازهای داخلی، خارجی و عبوری است. پروازهای تبریز - استانبول، تبریز - دبی ، تبریز - دمشق ، تبریز - اسپارتا ، تبریز - مدینه و تبریز - جده و پروازهای داخلی به صورت هفتگی و روزانه از این فرودگاه به شهرهای تهران ، مشهد ، ماهشهر ، جزیره کیش ، عسلویه ، بندرعباس و شیراز انجام می‌گیرد.

شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر ، ایران ایرتور ، هواپیمایی کاسپین ، کیش ایر ، ارم ایر ، هواپیمایی آسمان ، ماهان ایر ، هواپیمایی ساها ، هواپیمایی آریا ، هواپیمایی تابان ، هواپیمایی نفت ، تورکیش ایرلاین و سعودی ایرلاین به این فرودگاه پرواز دارند.

این فرودگاه دارای ترمینال پروازهای داخلی ، بین المللی و حج و تسهیلات گمرک ، قرنطینه ، رستوران ، سالن غذاخوری و سالن CIP برای مهمانان مخصوص می‌باشد.پایانه جدید این فرودگاه در آبان ۸۶ به بهره برداری رسیده و در آن یک ساختمان مخصوص سرویس پذیرایی هواپیمایی ملی و ساختمان هواشناسی و موتورخانه نیز در آن بنا شده ‌است.

متروی تبریز

بعملیات اجرایی قطارشهری تبریز از سال ۱۳۸۰ آغاز شده ‌است. متروی تبریز در پنج مسیر ساخته می‌شود که پس از تهران بیشترین تعداد خطوط مترو در ایران است. مسیر اول به طول ۱۷٫۲ کیلومتر با ۱۸ ایستگاه از میدان ائل گلی تا کوی لاله، مسیر دوم به طول ۱۷ کیلومتر با ۱۷ ایستگاه از دانشگاه آزاد اسلامی تا قراملک، مسیر سوم به طول ۱۱ کیلومتر با ۱۵ ایستگاه از میدان آذربایجان تا بزرگراه شهید کسایی و ورزشگاه ۷۰هزار نفری و مسیر چهارم به طول ۱۰ کیلومتر به صورت حلقوی طراحی شده که سه مسیر را به یکدیگر وصل می‌کند. مسیر پنجم نیز از شهر جدید سهند تا تبریز خواهد بود همچنین مسیر دیگری نیز از جلفا تا تبریز در نظر گرفته شده‌ است.

راه‌آهن تبریز

کارهای ساختمانی راه‌آهن تبریز از سال ۱۲۹۱ در محور تبریز - جلفا و صوفیان - رازی (در مرز ترکیه) شروع و در سال ۱۲۹۵ محور تبریز - جلفا با ۱۴۹ کیلومتر مورد بهره‌­برداری قرار گرفت. دومین خطی که پس از تکمیل راه ‌آهن سراسری اقدام بساخت آن گردید ، خط تهران - تبریز بود که ساخت این خط روز هیجدهم آبانماه ۱۳۱۷ از تهران شروع و ۱۴ آبان ۱۳۲۱ ساختمان و ریل‌گذاری این خط تا میانه خاتمه یافت و بلافاصله بهره‌برداری از آن آغاز شد. امروزه از خطوط بین‌المللی قطار راه‌آهن تبریز می‌توان به خط تبریز نخجوان، تبریز وان ، تبریز استانبول و تبریز دمشق نیز اشاره کرد که مسافرین را از تبریز به این شهرها جابه‌جا می‌کند و از خطوط داخلی قطار تبریز می‌توان به تبریز تهران ، تبریز مشهد، تبریز مراغه، تبریز سلماس ، تبریز جلفا و تبریز شرفخانه اشاره کرد .